Kəskin xolesistit (daşlı və daşsız): diaqnostika, konservativ və cərrahi müalicə və proqnoz.

Ödün durğunluğu və qatılığı və ya öd kisəsinin axarının öd daşları ilə obstruksiyası öd kisəsinin kəskin iltihabının ən geniş rast gəlinən səbəbidir.

Növləri:

• kalkuloz və ya öd daşları ilə müşahidə edilən xolesistit (öd daşları/ödün qatılığı nəticəsində öd kisəsinin axarının obstruksiyası)
• akalkuloz yəni öd kisəsində daşlar müşahidə edilməyən kəskin xolesistit:
• ağır xəstələrdə adətən həyata təhlükə törədən bir xəstəlikdir və bütün kəskin xolesistitlərdən 15% hallarda rast gəlinir
• diaqnostikası xeyli çətin olur, və bu xəstəlik yüksək mortalite yəni ölüm faizi ilə əlaqəlidir

Ən çox xəstələnənlər:

• qadınlarda kəskin xolesistit kişilərlə müqayisədə 3 dəfə çox rast gəlinir.
• Adətən 30-80 yaş arası daha geniş yayılıb.

Əhali arasında yayılması:

• Qərb ölkələrində öd daşları nəticəsində yaranan kəskin xolesistit əhalinin 3-20%-də rast gəlinir.
• Araşdırmalara görə öd daşları olan xəstələrdə kəskin xolesistit ildə 1-3% xəstədə inkişaf edir.

Səbəblər:

• >90% hallarda kəskin xolesistit xolelitiaz yəni öd kisəsinin daşları ilə əlaqələndirilir.
• Askarida qurdları nəticəsində kəskin xolesistit və digər öd ifrazat sisteminin xəstəliklərinin səbəbi kimi Asiya, Afrika və Latın Amerikası ölkələrində qeydə alınır.

Patoqenez:

• Öd kisəsinin axarının obstruksiyası iltihabla nəticələnir.
• Litoqeniz yəni öd daşı əmələ gətirən öd və öd kisəsinin axarının okluziyası kəskin xolesistitin yaranması üçün mütləq faktorlardır:
• Araşdırmalar göstərmişdir ki, öd daşları təklikdə kəskin xolesistitlə nəticələnmir.
• Həmçinin araşdırmalar nəticəsində bəlli olmuşdur ki, əsasən xolesterol-tərkibli öd olan öd kisəsində daş tərəfindən öd kisəsi axarının bağlanması nəticəsində qısa müddət ərzində kəskin xolesistit əmələ gəlir
• Uzun müddət davam edən xolelitiaz yəni öd kisəsi axarının daşla bağlanması prosesi aşağıdakılarla nəticələnə bilər:
• Öd kisəsi ağrılı və qızarmış olur,
• Divarlar qalınlaşır və öd kisəsi ətrafı (perixolesistik) maye formalaşır
• Adətən Enterobacteriaceae, Enterococci, Anaerobların iştirakı ilə ikincili infeksiya əmələ gəlir
• Öd kisəsinin boğazı nekroza və qanqrenaya (qanqrenalı xolesistit) uğrayır
• Qaz-yaradıcı mikro-orqanizmlərin superinfeksiyası nəticəsində emfizematoz xolesistit də yarana bilər.  
• Kəskin xolesistitlərin 20% araşdırmalara görə aşağıdakı enteric (bağırsaq daxili) mikroblar səbəbindən əmələ gəlir:
• Geniş rast gəlinən enteric orqanizmlərə E. coli, Klebsiella, Streptococcus faecalis aiddir

Ehtimal edilən risk faktorlar:

• hipertriqliseridemiya (həmçinin İV tip hiperlipidemiya da adlanır)
• hormon əvəzləyici terapiya

·         estroqendən (proqestinlə və ya proqestinsiz) istifadə öd kisəsi xəstəliyi riskini artırır

·         hormon əvəzləyici terapiya öd kisəsi xəstəliyindən xəstəxanaya hospitalizasiya riskini artırmış olur. Burada ağızla qəbul edilən hormoz əvəzləyici terapiya transdermal hormon əvəzləyici terapiyadan riski daha çox artırmış olur.

o        Ürək və Estroqen/proqestin əvəzləyici Tədqiqatı əsasında müəyyən edilmişdir ki, hormone əvəzləyici terapiya öd kisəsi daşı xəstəliyi riskini artırır, həmçinin uzun müddətli istifadə nəticəsində isə venoz tromboembolizm və öd yolları üzərində cərrahi əməliyyatının aparılması riskini artırır.

Digər mümkün risk faktorlar:

• Yüksək qlikemik indeks və ya şəkərin çox miqdarda istifadəsi öd kisəsi xəstəliyi riskini artırmış olur.

Ağırlaşmalar:

• emfizematoz xolesistit (həmçinin sepsis və daxili orqanların çatışmazlığına qədər inkişaf edə bilər)
• qanqrenoz xolesistit
• qanqrenoz xolesistitin yaranması ilə əlaqəli risk faktorlara kişi cinsi, xəstənin yaşı 50-dən yuxarı olması, ürək-damar xəstəliyi və leykositoz (Leykositlərin sayı > 17,000/mL) aiddir.  
• Öd kisəsinin perforasiyası aşağıdakılarla nəticələnə bilər:
• Yayılmış diffuz peritonit (yüksək mortalite ile əlaqəlidir)
• Perixolesistik abses (yuxarı sağ qarın nayihəsi və ya qara ciyərdə)
• Xolesistenterik fistulalar (daha çox rast gəlinənlərə duodenum və ya yoğun bağırsağın hepatik fleksurası (dönüş etdiyi hissəsi) daxildir)
• Öd kisəsi daşı nəticəsində ileus (öd kisəsi daşının öd yollarından keçərək fistula vasitəsilə bağırsaq daxilinə daxil olaraq kiçik bağırsağın obstruksiyanın yaranması)

Əlaqəli vəziyyətlər:

• Öd kisəsi daşları (xolelitiaz)
• Öd (biliar) sancısı  
• Xoledoxolitiaz yəni ümumi öd axarının daşı
• Qalxan xolanqit
• Öd daşı nəticəsində pankreatit

Xəstənin əsas şikayətləri:

• Yuxarı sağ qarın nayihəsi/abdominal epiqastrik ağrı
• İştahanın itməsi
• Hərarət
• Ürək bulanma/qusma
• Bəzi hallarda ahıllarda müşahidə edilən yeganə symptom huşun dəyişməsi ola bilər

Xəstənin anamnezi:

• Kəskin xolesistit adətən aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikolan öd sancısı ilə başlayır:
• Kəskin, epizodik, epiqastrik və ya sağ yuxarı qarın nayihəsində ağrı. Bəzi hallarda ağrı kürəyə radiasiya edir
• Bir çox hallarda sancı qida qəbulu ilə əlaqələndirilir və ya qida qəbulundan sonra gecə başlayır
• Adətən ürək bulanması və qusma ilə yanaşı müşahidə edilir
• Kəskin xolesistitlə bağlı ağrı davamlı olur və sağ yuxarı qarın nayihəsi və ya midepiqastrik sahədə lokalizasiya edilir.

Fiziki müayinə:

• Ümumi: hərarət, xəstənin ağrılı olması

• Dəri: ağırlaşmalar olmadıqda sarılıq adətən müşahidə edilmir.
• Qarın: sağ yuxarı nayihədə ağrı hissi və əzələlərin yığılması; 24 saatdan sonra bəzən palpasiya edilən kütlə də müəyyən edilir (genişlənmiş, böyümüş öd kisəsi);
• Mörfi əlaməti müsbət olur. Həkim tərəfindən xəstənin öd kisəsinin palpasiyası zamanı nəfəs almanın ağrıya görə xəstə tərəfindən dayandırılması.
• Kurvuazye əlaməti: sarılığı olan xəstədə palpasiya edilən ağrısız öd kisəsi.

• İleus (bağırsaq küylərinin itməsi və ya zəifləməsi)
• Peritonun iltihabı nəticəsində qıcıqlanması ilə bağlı əlamətlər (bəzi hallarda öd kisəsinin perforasiyasından xəbər verə bilər)

Diaqnostik müayinələr:

• Kəskin xolesistitin diaqnostikası üçün meyarlar (Tokio qaydaları):
• Kliniki diaqnozun təyin edilməsi üçün ən azı 1 lokal əlamət/symptom və ən azl 1 sistemə aid əlamət/symptom gərəkdir:
• Lokal (yerli) əlamət/simptom:
• Mörfi əlaməti
• Sağ yuxarı qarın sahəsində ağrı/hissiyatlılıq
• Sağ yuxarı qarın sahəsində palpasiya edilən kütlə
• Sistemə aid əlamət/simptom:
• Hərarət
• leykositoz
• C-reaktiv zülalın qanda artması
• Kliniki cəhətdən şübhəli olan kəskin xolesistit diaqnozunun təsdiqi üçün aşağıdakı görüntüləmə testləri aparıla bilər:
• USM
• Hepato-biliar ssintiqrafiya
• Bütün hallarda öd kisəsinin patoloji müayinəsi diaqnostikanın qızıl standartıdır.

Kəskin xolesistit diaqnozu nəzərdən keçirilən xəstələrdə aşağıdakı xəstəliklər də bir çox hallarda istisna edilməlidir:

• Peptik xora xəstəliyi (mədənin və ya on iki barmaq bağırsağın)
• Kəskin pankreatit
• Kəskin hepatit
• Kəskin piyelonefrit (sağ tərəfli)
• Pnevmoniya (sağ tərəfli)
• Autoimmun hepatit
• Ağrı və sarılıqla müşahidə edilən digər öd xəstəlikləri:
• Xoledoxolitiaz (ümumi öd axarının daşı)
• Mirizzi sindromu (öd kisəsi və ya öd kisəsinin axarında olan daş tərəfindən ümumi öd axarının xaricdən sıxılaraq obstruksiyası)
• Öd kisəsinin perforasiyası

Aşağıdakı testlərin aparılması nəzərdən keçirilə bilər:

• Qanın ümumi analizi
• Bilirubin (ümumi və birləşmiş)
• C-reaktiv zülal
• Amilaza
• Alanin aminotransferaza (ALT)
• Aspartat aminotransferaza (AST)
• qələvi fosfataza
• abdominal USM

Qan testləri:

• Qanın analizi leykositoz göstərə bilər
• Bilirubin > 4 mg/dL (68 mcmol/L) ola bilər
• C-reaktiv zülal əksər hallarda yüksəlmiş olur
• Amilazanın yüksəlməsi bir çox hallarda öd daşı nəticəsində pankreatit və ya qanqrenoz xolesistitə işarə edə bilər
• Qara ciyərin funksional panelinin (AST, ALT, alkaline phosphatase) yüksəlməsi kəskin xolesistit üçün diaqnostik hesab edilmir, lakin xoledoxolitiaz və ya ağırlaşmaların baş verməsindən xəbər verə bilər

Görüntüləmə testləri:

Abdominal USM:

• Kəskin xolesistitin USM–nə əsasən əlamətləri:
• USM zamanı müsbət Mörfi əlaməti (US aparatının probu ilə öd kisəsinin yerləşdiyi sahənin sıxılmasında ağrı hissiyatının artması və ya müəyyən edilməsi)
• Öd kisəsinin divarlarının qalınlaşması (> 4 mm)
• Öd kisəsinin böyüməsi (uzun diametri > 8 cm, qısa diametri isə > 4 cm)
• Sıxılmış, boğulmuş öd daşı
• Qırıntılara işarə edən US exosu
• Öd kisəsi ətrafı maye yığımı
• Öd kisəsi divarında sonolyusent qat
• Öd kisəsi daşlarının müəyyən edilməsində yüksək həssaslığa malik olan USM, kəskin xolesistitin müəyyən edilməsi baxımından məhdudiyyətlərə malikdir.
• Kəskin öd (biliar) xəstəliyin ilkin müayinəsində USM-ə KT ilə müqayisədə üstünlük verilir.
• Kliniki cəhətdən öd kisəsi xəstəliyi olmayan reanimasiya şöbəsində müalicə olunan kritik xəstələrdə, öd kisəsinin qeyri-normallığı USM zamanı tez-tez müəyyən edilir.

Hepatobiliar ssintiqrafiya (HIDA skaneri ilə görüntüləmə):

• texnesium hepatobiliar iminodiasetik turşu (Tc-HIDA) skaneri ilə görüntüləmədə kəskin xolesistit zamanı aşağıdakı tapıntılar müəyyən edilir:
• radioaktiv maddenin norma daxilində udulması və ifrazı olduğu halda, öd kisəsinin görünməməsi (vizualizasiya edilməməsi)
• haşiyə (çevrə) əlaməti (öd kisəsi çuxuru ətrafı radioaktivliyin artımı)
• Bu görüntüləmə metodikasına əsasən ödlə ifraz ediən iminodiasetik turşusunun texnesiumla işarələnmiş analoqları (hidroksi-iminodiasetik turşu) venadaxili yeridilir.
• Öd kisəsinin ≤ 60 dəqiqəyədək dolmaması öd kisəsi axarının obstruksiyasına işarə edir.
• Bu metodikanın:
• Diaqnostik həssaslığı: 80%-90%-dır.  
• Bu testin spesifikliyinin artırılması üçün Oddi sfinkterinin spazmı məqsədilə morfinin inyeksiyası verilə bilər.
• 99mTc-HIDA görüntüləmə testi obstruksiyanın yarımçıq və ya bütöv olduğunu dəqiq diaqnostika edə bilər. Lakin, testin aparılması zamanı bilirubinin səviyyəsi qanda ≤ 5 mq/dL olmalıdır. Bilirubinin səviyyəsi bundan yüksək olduqda, testin tətbiqinin faydası məhduddur.

Digər görüntüləmə üsulları:

• Ümumiyyətlə, digər əlavə görüntüləmə metodları adətən alternativ görünən diaqnozların istisna edilməsi zamanı istifadə edilir.
• MRT-də aşağıdakı tapıntılar kəskin xolesistitə dəlalət edir:
• Yüksək perixolesistik (öd kisəsi ətrafı) siqnal
• Öd kisəsinin böyüməsi
• Öd kisəsi divarının qalınlaşması
• KT-də aşağıdakı tapıntılar kəskin xolesistitə dəlalət edir:
• Öd kisəsinin böyüməsi
• Perixolesistik (öd kisəsi ətrafı) maye toplantısı
• Öd kisəsi divarının qalınlaşması
• Perixolesistik (öd kisəsi ətrafı) piy toxumasında xəttvari yüksək sıxlıqlı sahələrin qeyd edilməsi

Proqnoz:

• Kəskin xolesistitdən xəstəxana daxili mortalite 2.2%-dir.
• Diaqnoz qoyulduqdan sonra xolesistektomiyasız evə yazılan xəstələr arasında 2 il ərzində təkrar hospitalizasiya 38% təşkil edir.
• Kəskin xolesistit və bakteremiya ilə daxil olan xəstələrdə 30-günlük ölüm faizi 12% təşkil edir.
• Qanqrenoz xolesistitlə bağlı risk faktorlarına kişi cinsi, diabet və > 15,000/mm³ leykositoz aiddir.

Müalicənin təsviri:

• Antibiotiklər əksər hallarda tövsiyyə edilir
• Mülayim xolesistitlə müraciət etmiş xəstələrdə antibiotiksiz müşahidə istisna hallarda seçilə bilər. Lakin bütün hallarda əməliyyatdan əvvəl profilaktika üçün antibiotiklər vurulmalıdır.
• Erkən xolesistektomiya müalicənin əsasını təşkil edir
• Mülayim keçən kəskin xolesistit zamanı xolesistektomiya diaqnozun qoyulmasında keçən ilk 24-72 saat ərzində tövsiyyə edilir.
• Kəskin xolesistitə görə hospitalizasiya tarixindən və ya diaqnoz qoyuluşundan bir neçə gün ərzində aparılan xolesistektomiya cərrahi baxımından eyni nəticələrə malikdir, lakin daha gec aparılmış xolesistektomiya ilə müqayisədə daha qısa hospitalizasiya müddətilə fərqlənir.
• Laparoskopik xolesistektomiya daha az ağırlaşmalarla müşahidə edilir və açıq əməliyyatka müqayisədə xəstə daha tez bərpa olunur.
• Əgər güclü iltihab və ya orqan disfunksiyası mövcuddursa,
• Gecikdirilmiş xolesistektomiya tələb oluna bilər
• Bu zaman iltihabın azaldılması üçün aşağıdakı müdaxilələr aparıla bilər
• Antibiotik terapiyası
• Perkutan öd kisəsinin drenajı
• Xolesistostomiya (perkutan)
• Kritik vəziyyətdə olmayan və kəskin xolesistiti olan, habelə cərrahi baxımdan yüksək riski olan xəstələrdə öd kisəsinin aspirasiyası da səmərəli və faydalı olur və hətta perkutan xolesistostomiyadan daha təhlükəsiz hesab edilir.
• Perkutan xolesistostomy borusunun yerləşdirilməsi minimal invaziv prosedur olaraq, lokal anesteziya və ya mülayim sedasiya altında cərrahi baxımdan yüksək riskli və ya intensiv terapiya alan xəstələrin ilk müalicəsi üçün istifadə edilir.
• Xolesistostomiyanın qoyulması ilə öd kisəsinin dərhal boşaldılması – dekompressiyasına nail olmaq olur. Habelə xolesistostomiya zamanı əldə edilmiş ödün nümunəsindən əkmələrin nəticəsinə əsasən antibiotic seçimi də aparıla bilər. Bundan əlavə öd kisəsində saxlanılan boru vasitəsilə öd kisəsinin axarında daşın olduğunu və ya öd kisəsi axarının keçiriciliyi normal olduqda isə ümumi öd axarının obstruksiyasını təsdiq etmək üçün xolanqioqrafiya da aparıla bilər.
• Perkutan öd kisəsinin drenajı və xolesistostomiya ahıl xəstələrin və ya cərrahi əməliyyat baxımından yüksək riskə malik olan xəstələrin qeyri-operativ yanaşma ilə kəskin akalkulyoz (daşsız) xolesistitin müalicəsi üçün faydalıdır.
• Bütün hallarda qanqrenoz xolesistit və ya öd kisəsinin perforasiyası şübhə edilirsə, xəstənin vəziyyətindən asılı olmayaraq, xolesistektomiya təcili olaraq aparılmalıdır.

Xolesistitin ağırlıq dərəcəsinə görə təsnifatı (Tokio qaydaları):

• Az ağır və ya mülayim (1-ci dərəcə) kəskin xolesistitin meyarları
• öd kisəsinin mülayim iltihabı; orqanların disfunksiyası qeyd edilmir.
• Orta və ağır dərəcəli kəskin xolesistitə dair meyarlara cavab vermir.
• Ağır və ya orta dərəcəli (2-ci dərəcə) kəskin xolesistitin meyarları (əgər aşağıdakılardan birinə əsasən daha güclü iltihab varsa)
• leykositoz > 18,000/mm³
• qarın boşluğunun sağ yuxarı hissəsində palpasiya edilən ağrı hissiyatlı kütlə
• xəstəliklə əlaqəli şikayətlərin müddəti > 72 saatdan çox olması
• əhəmiyyətli dərəcədə yerli iltihab əlamətləri olduqda:
• ödlü peritonit
• xolesistit ətrafı (perixolesistik) abses
• hepatik abses
• qanqrenoz xolesistit
• emfizematoz xolesistit
• çox ağır (3-cü dərəcə) kəskin xolesistitin meyarları (əgər aşağıdakılardan birinə əsasən orqan disfunksiyası varsa)
• dofamin (>5 mkq/kq/dəq dozada) və ya istənilən dozada dobutamin tələb edən hipotenziya
• huşun dəyişməsi, pisləşməsi
• Arteriyal qanda Oksiqenin parsial təzyiqinin alınan nəfəsdə Oksiqenin fraksiyasına olan nisbətinin (PaO₂/FiO₂) < 300 aşağı olması
• Oliquriya
• Kreatininin səviyyəsi > 2 mq/dL
• PT və İNR səviyyəsinin artması > 1.5
• Trombositlərin sayı < 100,000/mm³

Dərmanlar:

• Tokio qaydalarına əsasən kəskin xolesistitin ağırlıq dərəcəsinə əsasən antibiotiklə terapiyası:
• İmkan olduqda bütün hallarda ödün nümunəsi və qandan əkmələr aparılmalıdır, xüsusilə də, çox ağır olan hallarda:
• Az ağır və ya mülayim keçən xolesistit zamanı
• Müalicə ya antibiotiklərin ağızla qəbulu və ya antibiotiksiz müşahidədən ibarət olan bilər
• Tövsiyyə edilən antibiotiklərə aşağıdakılar daxildir:
• Ağızla qəbul edilən ftorokinolonlar, məsələn, levofloksasin və ya siprofloksasin
• Ağızla qəbul edilən sefalosporinlər, məsələn, sefotetan və ya sefkapen
• Birinci nəsil sefalosporinlər, məsələn, cefazolin
• Geniş spektrli penisillin/beta laktamaz inhibitorları, məsələn, ampisillin-sulbaktam
• ağır və ya orta dərəcəli xolesistit zamanı
• birincili istifadə edilən antibiotiklər
• Geniş spektrli penisillin/beta laktamaz inhibitorları, məsələn, piperasillin/tazobaktam və ya ampisillin-sulbaktam
• ikinci nəsil sefalosporinlər, məsələn, sefmetazol, sefotiam, oksasefem, flomoksef
• çox ağır və ya 3-cü dərəcəli xolesistit zamanı
• birincili istifadə edilən antibiotiklər
• üçüncü/dördüncü nəsil sefalosporinlər, məsələn, sefoperazon/sulbaktam, seftriakson, seftazidim, sefepim, sefozopran
• aztreonam
• qanda və ya öd nümunəsində anaerobik flora müəyyən edildikdə və ya ehtimal olunduqda, yuxarıda qeyd olunan istənilən antibiotikə əlavə olaraq metronidazol verilir
• ikincili istifadə üçün aşağıdakı preparatlar tətbiq oluna bilər
• ftorokinolonlar, məsələn, siprofloksasin, levofloksasin, pazufloksasin və metronidazol (qanda və ya öd nümunəsində anaerobik flora müəyyən edildikdə və ya ehtimal olunduqda)
• karbapenemlər, məsələn, meropenem, imipenem-silastatin, panipeneim/betamipron
• bütün hallarda ilkin terapiyadan sonra antibiotiklər əldə edilmiş əkmələrin və mikrobların antibiotiklərə həssaslığı əsasında tənzimlənməlidir.
• Xolesistektomiyadan əvvəl aparılan antibiotikoterapiya:
• Aparılan araşdırmalar göstərib ki,
• Yüksək riskli, o cümlədən, kəskin xolesistiti olan xəstələrdə, antibiotiklər cərrahi yara infeksiyalarının sayını xeyli azaltmış olur
• əgər antibiotic təyin edilirsə, onlar yalnız 1 dəfə əməliyyatdan əvvəl cərrahi kəsiyin aparılmasından 1 saat əvvəl verilir.
• Əməliyyatdan əvvəl istifadəsi tövsiyyə edilən antibiotic 1-2 qm vendaxili sefazolindir.
• Alternativ olaraq klindamisin üstəgəl qentamisin, siprofloksasin, levofloksasin və aztreonam istifadə edilə bilər.

Cərrahi müdaxilə

Tokio qaydalarına əsasən:

• Kəskin xolesistitin ağırlıq dərəcəsindən asılı olaraq cərrahi müdaxiləyə dair aşağıdakı tövsiyyələr var:
• Az ağır və ya mülayim keçən kəskin xolesistit zamanı erkən laparoskopik xolesistektomiya tövsiyyə edilir
• Ağır və ya 2-ci dərəcəli kəskin xolesistit olduqda
• Erkən xolesistektomiyaya ehtiyac vardır
• əgər ciddi iltihab prosesi mövcuddursa, konservativ terapiya, öd kisəsinin perkutan transhepatik drenajı, və ya cərrahi yolla xolesistostomiya daha optimal yanaşma hesab edilə bilər. Öd kisəsinin iltihabı aradan qaldırıldıqda isə xəstə gecikdirilmiş xolesistektomiya olunur.
• Çox ağır kəskin xolesistit müəyyən edildikdə isə,
• Orqanların disfunksiyasının korreksiyası aparılmalı,
• Öd kisəsi təcili drenaj edilməli və/və ya xolesistostomiya olunmalı,
• Göstəriş yarandıqda isə planlı şəkildə gecikdirilmiş xolesistektomiya aparılmalıdır.
• Laparoskopik əməliyyat zamanı hər hansı çətinlik yarandıqda, bu açıq əməliyyata keçməyə göstəriş kimi qəbul edilməlidir.

Kəskin daşsız (akalkulyoz) xolesistitə dair faktlar

• İntensiv terapiyada olan və ya kritik vəziyyətdə olmayan xəstələrdə daşlı və daşsız xolesistitin kliniki təqdimatı xeyli oxşardı. Lakin, kritik vəziyyətdə olan (reanimasiyada) xəstələrdə kəskin xolesistit adətən yalnız leykositoz, qarın boşluğu əzələlərinin gərginliyi və yüksək hərarət kimi öxünü biruzə verir. Daşlı xolesistitlə müqayisədə daşsız xolesistit ağırlaşmalar baş verməsi baxımından daha yüksək riskə malikdir. Bu ağırlaşmalara xüsusilə öd kisəsinin perforasiyası və qanqrenası daxildir.
• Daşsız xolesistitlə bağlı ölüm faizi yəni mortalite 30 gün ərzində 20% yaxındır.
• Diaqnostika baxımından daşsız xolesistitin ilkin mərhələsində USM normal ola bilər. Lakin, aşağıdakı əlamətlər uzun müddət davam edən xəstəlikdən bəhz edir:
• Öd kisəsinin genişlənməsi və daxilində durğunluq, qatı öd
• Öd kisəsinin divarlarının nazikləşməsi
• Perixolesistik yəni öd kisəsi ətrafı maye.
• Öd kisəsinin divarında və ya içində havaya işarə edən qabarcıqlar (köpüklər) müəyyən edildikdə, bu qaz-törədən mikroorqanizmlərin fəaliyyəti nəticəsində baş verən emfizematoz xolesistiti xarakterizə edir.
• Kəskin daşsız xolesistitin müalicəsi aşağıdakı yanaşmanı tələb edir:
• Kəskin Daşsız Xolesistitlə bağlı ölüm halları və ağırlaşmaların sayının yüksək olduğunu nəzərə alaraq, xəstənin vəziyyətindən asılı olaraq, təcili xolesistostomiya və ya xolesistektomiya aparılmalıdır.
• Kəskin Daşsız xolesistit diaqnozu qoyulduqda, dərhal cərrah tərəfindən baxışın aparılması təmin edilməlidir.
• Yüksək riskli xəstələrdə və ya xolesistektomiyadan əvvəl müvəqqəti tədbir kimi, perkutan xolesistostomiya (transhepatik drenaj) və ERCP vasitəsilə endoskopik dekompressiya istifadə edilə bilər.

Öd kisəsinin perkutan drenajı

• Perkutan xolesistostomiya:
• Çox ağır və ya sepsislə daxil olan və ya konservativ terapiya nəticə vermədikdə istifadə edilir.
• Perkutan xolesistostomiya çox az ağırlaşmalar və xeyli hallarda xolesistitin aradan qaldırılması ilə nəticələnir.
• US altında perkutan xolesistostomiya ilə drenajın qoyulması çox ağır və ya kritik vəziyyətdə olan xəstələrdə açıq əməliyyatdan daha təhlükəsiz və faydalıdır.
• Çox ağır və ya kritik vəziyyətdə olan və ya cərrahi əməliyyat baxımından yüksək risk qrupuna aid olan xəstələrdə öd kisəsinin aspirasiyası perkutan xolesistostomiyadan daha təhlükəsiz və efektiv hesab olunur.
• Perkutan xolesistostomiya zamanı müşahidə edilən ağırlaşmalara sağ tərəfli hemotoraks, hepatic subkasulyar hematoma aid edilir.
• Aspirasiya edilən xəstələrdə isə bu ağırlaşmalar nadir hallarda müşahidə edilir.