Kəskin böyrək çatışmazlığı: müayinə, diaqnostika, müalicə və profilaktika.

Təsvir:

• böyrək funksiyasının bir neçə gün və ya həftələr ərzində qismən və ya tam olaraq itirilməsi
• böyrək funksiyasının qəfl baş verən və davam edən zəifləməsi nəticəsində nitrat və qeyri-nitrat tullantıların qanda toplanması

Tərif:

• kəskin böyrək çatışmazlığının diaqnostikası üçün ümumi meyarlar aşağıdakılardan biri müəyyən olunduqda edilir:

• qanda kreatinin səviyyəsinin baza səviyyəsindən 0.5 mq/dL (44.2 mkmol/L) artması, 
• kreatinin səviyyəsinin baza səviyyədən 50% artması
• Qlomerulyar Filtrasiya Sürətinin baza səviyyədən 50% azalması
• kəskin böyrək əvəzləyici terapiyasına ehtiyacın yaranması 

• sidik ifrazatının 24 saat ərzində <400 mL olduğu təqdirdə, buna oliquriya deyilir. 
• 24 saat ərzində <100 ml az sidik ifrazı olduqda isə, buna anuriya deyilir. 

İntensiv terapiya zamanı RİFLE təsnifatına əsasən kəskin böyrək çatışmazlığı aşağıdakı kimi müəyyən edilir:

• RIFLE təsnifatı həm qlomerulyat filtrasiya sürəti (QFS), həm də sidik ifrazatı ilə bağlı meyarlara əsaslana bilər.
• Böyrək disfunksiyası Riski (Risk)

• QFS əsaslanan meyar - qanda kreatinin səviyyəsinin 1.5 dəfə artması və ya QFS-nin >25%-dən çox azalması
• Sidik ifrazatına əsaslanan meyar - sidik ifrazının 6 saat müddətinə < 0.5 mL/kq/saata düşməsi 

• Böyrəyə dəymiş Zədə (İnjury)

• QFS əsaslanan meyar - qanda kreatinin səviyyəsinin 2 dəfə artması və ya QFS-nin >50%-dən çox azalması
• Sidik ifrazatına əsaslanan meyar - sidik ifrazının 12 saat müddətinə < 0.5 mL/kq/saata düşməsi

• Böyrək funksiyasının Çatışmazlığı (Failure)

• QFS əsaslanan meyar - qanda kreatinin səviyyəsinin 3 dəfə artması və ya QFS-nin >75%-dən çox azalması və ya qanda kreatininin əvvəlki səviyyədən ən azı 0.5 mq/dL (44 mkmol/L) qədər artaraq > 4 mq/dL (350 mkmol/L) yüksəlməsi
• Sidik ifrazatına əsaslanan meyar - sidik ifrazının 24 saat müddətinə < 0.3 mL/kq/saata (oliquriya) düşməsi və ya 12 saat müddətində anuriyanın müşahidə edilməsi

• Böyrək funksiyasının tam İtməsi (Loss) (davamlı Kəskin Böyrək Çatışmazlığı) = böyrək funksiyasının >4 həftədən çox müddətə tam itirilməsi
• Böyrək xəstəliyinin son mərhələsi (böyrək çatışmazlığının son mərhələsi) = böyrək funksiyasının >3 aydan çox müddətə tam itirilməsi

Kəskin Böyrək Zədələnməsi Şəbəkəsi tərəfindən isə kəskin böyrək çatışmazlığının diaqnostikası və təsnifatı ilə bağlı aşağıdakı təriflər təklif olunub:

• Aşağıda verilən amillərdən ən azı birinin 48 saat ərzində təyin olunduğu halda kəskin böyrək çatışmazlığı diaqnozunun təyin edilməsinə kifayət edir:

• qanda kreatinin mütləq səviyyəsinin ≥ 0.3 mq/dL (26.4 mkmol/L) artması
• qanda kreatinin səviyyəsinin faiz nisbətində ≥ 50% (və ya baza səviyyəsindən 1.5 dəfə) qədər artması
• 6 saatdan çox müddətə <0.5 mL/kq/saat olaraq sidik ifrazatının azalması və oliquriyanın rəsmən qeyd edilməsi.

Risk faktorları:

• QFS azalmış xəstələrdə proteinuriya müşahidə edildikdə bu kəskin böyrək çatışmazlığı və ölüm riskini artırmış olur

Mümkün risk faktorları:

Qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərman preparatları:

• QSİƏD-dən istifadə kəskin böyrək çatışmazlığı riskini 3 dəfə artırmış olur. 

• QSİƏD-lər kəskin böyrək çatışmazlığı riskini 4 dəfə artırır; yüksək dozalarda istifadə edildikdə və ya istifadəyə başlamanın ilk ayında risk 8-10 dəfə artmış olur;

• Hətta selektiv COX-2 inhibitorları, o cümlədən, rofesoksib, naproksen, qeyri-selektiv QSİƏD və selesoksib, kəskin böyrək çatışmazlığı ilə əlaqələndirilir. 
• Parenteral ketorolakın < 5 gündən az istifadəsi böyrək çatışmazlığı riskini artırmış olmur. 
• Erkən cərrahi əməliyyatdan sonrakı dövrdə QSİƏD-lərin istifadəsi böyrək funksiyasının  kliniki cəhətdən əhəmiyyətsiz dərəcədə zəifləməsi ilə nəticələnir.

Ağırlaşmalar:

• hiperkalemiya 
• maye ilə artıq dərəcədə yüklənmə (hipervolemiya)
• metabolik asidoz

Şikayətlər:

• oliquriya (24 saata <400 mL-dən az sidik ifrazı) və ya anuriya (24 saata <100 mL-dən az sidik ifrazı),
• uremiyanın simptomları aşağıdakılardan ibarət ola bilər:

• anoreksiya (iştahanın itməsi)
• erkən tox olma hissi
• ürək bulanması
• qusma
• pruritus (qaşınma)
• halsızlıq
• zəiflik

• hərarət (adətən qlomerulonefrit və ya kəskin interstisial nefritə işarə edə bilər).

Xəstəlik tarixçəsi:

• xəstəlik tarixçəsindən kəskin böyrək çatışmazlığının səbəbini öyrənmək və ya ehtimal etmək bir çox hallarda mümkün olur. Məsələn,

• qusma, ishal, əhəmiyyətli dərəcədə qan itkisi və ya şok sistem daxili hipovolemiyanın olduğuna işarə etmiş olur. 
• travma və ya uzun müddətli immobilizasiya bəzən rabdomiolizisə (yəni əzələlərin istifadə olunmaması səbəbindən parçalanması) səbəb olur. 

Dərman preparatlarının qəbulu tarixçəsi:

• Aşağıdakı dərmanları kəskin böyrək çatışmazlığının yaranmasına təkan verə bilər:

• sidik qovuculardan istifadə - diuretiklər (sistem daxili hipovolemiyaya səbəb olur)
• anqiotenzin çevirən enzimin inhibitorları və ya anqiotenzin reseptorlarının blokatorları 
• QSİƏD-lar, o cümlədən, COX-2 inhibitorları
• kimya terapiyası (bəzən xərçənq hüceyrlərinin lizisi yəni dağılması sindromu ilə nəticələnir) 

Keçmiş xəstəlik tarixçəsi:

• yaxınlarda keçirilmiş cərrahiyə əməliyyatı və ya prosedur aşağıdakılara işarə edə bilər

• atero-embolik və ya işemik zədələnmənin mövcudluğu
• venadaxili kontrast materialından diaqnostik müayinə üçün istifadə

• aşağıdakı hallar nisbi hipovolemiya və ödem törədə bilər

• ürək çatışmazlığı
• qara ciyər sirrozu
• nefrotik sindrom

• böyrəklərin lokal hipoperfuziyasına səbəb ola biləcək hallara aşağıdakılar aiddir

• genişlənən abdominal aortanın anevrizması nəticəsində böyrək arteriyasının obstruksiyası
• böyrək arteriyasının stenozu və ya okluziyası
• hepatorenal sindrom

• ureterin (sidik axarının) və ya uretranın (sidik kanalının) obstruksiyasına səbəb ola bilən hallar

• nefrolitiaz (böyrək daşları)
• prostat vəzinin xoşxassəli hiperplaziyası (adenoması) 

Ailə tarixçəsi:

• qenetik sindromlar bəzi hallarda nəzərdən keçirilə bilər (məsələn, Alport sindromu)

Sistemlərin nəzərdən keçirilməsi:

• respirator simptomlar ağ ciyər - böyrək sindromunun əlamətlərindən xəbər verə bilər
• yaşlı xəstələrdə (ahıllarda) sümük ağrısı bəzən çoxsaylı miyeloma və ya prostat vəzinin xərçənginə işarə edir
• konstitusional simptomlar (iştahanın itməsi, halsızlıq, hərarət və ya çəki itkisi) bəzən bədxassəli proses və ya vaskulitlərdən xəbər verə bilər

Fiziki müayinə

Ümumi vəziyyət: 

• Qan təzyiqi ölçülməlidir

• hipertenziya nefrotik sindrom və ya bədxassəli hipertermiya zamanı müşahidə edilə bilər
• hipotenziya hipovolemiya və ya sepsisdən xəbər verə bilər

• Hərarət infeksiya, vaskulitlər, qlomerulonefrit, kəskin interstisial nefrit zamanı müşahidə edilə bilər

Dəri örtüyü:

• səpgi kəskin interstisial nefrit, ateroembolizm, sistemli lupus eritematosus (Sistemli qırmızı qurd eşənəyi), trombotik trombositopenik purpura (TTP) və ya vaskulitlər zamanı müşahidə edilir
• livedo retikulyaris atero-embolik xəstəlik zamanı baş verə bilər
• endokardit zamanı isə Osler düyünləri və ya toxumalarda çoxsaylı hemorraqik qansızmalar baş verə bilər

Ürək-damar sistemi:

• ürəyin auskultasiyasında yeni küy Endokarditin əlaməti ola bilər

Aşağı ətraflar

• əzələ ağrılığı rabdomiolizdən xəbər verə bilər

Diaqnostika:

• kəskin böyrək çatışmazlığının diaqnostikası üçün ümumi meyarlar aşağıdakılardan biri müəyyən olunduqda edilir:

• qanda kreatinin səviyyəsinin baza səviyyəsindən 0.5 mq/dL (44.2 mkmol/L) artması, 
• kreatinin səviyyəsinin baza səviyyədən 50% artması
• Qlomerulyar Filtrasiya Sürətinin baza səviyyədən 50% azalması
• kəskin böyrək əvəzləyici terapiyasına ehtiyacın yaranması 

• sidik ifrazatının 24 saat ərzində <400 mL olduğu təqdirdə, buna oliquriya deyilir. 
• 24 saat ərzində <100 ml az sidik ifrazı olduqda isə, buna anuriya deyilir. 

Differensial diaqnostika məqsədilə aşağıdakı xəstəliklər də nəzərdən keçirilməlidir:

• Qanda kreatinin artmasına (sidik cövhəri (BUN)/kreatininə olan nisbəti <8) gətirib çıxaran diqər səbəblər sırasında aşağıdakılar da var:

• kəskin yuxarı mədə-bağırsaq qanaxması
• zəif qidalanma
• qara ciyər xəstəliyi
• rabdomioliz
• laborator artifakt və ya xəta (kreatinin səviyyəsini təyin edərkən qanda ketonlar, zülal, şəkər olduğundan kimyəvi müdaxilə)
• dərmanların qəbulu səbəbindən kreatinin tubulyar sekresiyasının azalması (inhibisiyası)

• simetidine
• pirimetamin
• trimetoprim
• asetoasetate

• kreatinin səviyyəsinin yalandan artmasına səbəblər sırasında aşağıdakılar var: 

• dərmanlar (məsələn, sefoksitin)
• toksik maddələrin qəbulu, məsələn, metanolla zəhərlənmə və ya nitrometan qəbulu
• ketoasidoz, məsələn, diabetik ketoasidoz

Diaqnozun qoyulması və ya təsdiqlənməsi üçün nəzərdən keçirilməli testlər

İlkin testlər:

• Qanın ümumi analizi
• sidik cövhəri, kreatinin 
• elektrolitlər, o cümlədən, kalsium, maqnezium və fosfor
• sidiyin analizi
• görüntüləmə:

• böyrəklərin USM (adətən ilkin görüntüləmə metodudur)
• qarın boşluğunun rentqeni (böyrəklər, sidik axarı, sidik kanalı və sidik kisəsi də daxil olmaqla)
• abdominal və çanağın (pelvis) Kompüter tomoqrafiyası

Kəskin Böyrək Çatışmazlığının səbəbini müəyyən etmək üçün Alqoritm:

• postrenal (böyrəkdən sonra) səbəblərdən çatışmazlığın müəyyən edilməsi və ya istisna edilməsi (obstruksiya)

• anuriya və ya böyümüş palpasiya olunan sidik kisəsi müəyyən oluna bilər
• böyrəklərin USM ilkin diaqnostik testdir

• prerenal (böyrəkönü) səbəblərdən çatışmazlığın müəyyən və ya istisna edilməsi (hipovolemiya)

• fiziki müayinə zamanı tapıntıların təhlili (nəbz, yuqular venoz təzyiq, ayaq üstə qan təzyiqinin təyini, gündəlik çəkinin ölçülməsi və maye qəbulu-ifrazı balansının monitorinqi) 
• qanda sidik cövhəri/kreatinin nisbinin artması
• sidikdə sodiumun konsentrasiyasının azalması (xəstə diuretiklər qəbul etmirsə) 
• obstruksiyasız və fəaliyyət göstərən böyrəklərin venadaxili mayenin verilməsi nəticəsində sidik ifrazının artmaması

• əgər böyrəkdən sonra obstruksiya və hipovolemiya istisna edilirsə, dərhal renal (böyrəkdən asılı) səbəbləri, yəni böyrək parenximasının xəstəliklərini araşdırmaq tələb olunur:

• bu zaman xəstəlik tarixçəsi və fiziki müayinə tapıntılarına bir daha diqqət yetirmək və infeksiya və ya vaskulitlərə işarə edən elementləri nəzərdən keçirmək vacibdir
• sidiyin ümumi analizində qırmızı qan hüceyrələri və ya qırmızı qan hüceyrlərinin çöküntüləri qlomerulonefritdən xəbər verə bilər

• eyni zamanda klinikadan asılı olaraq iri qan damarının okluziyasının baş verməsinin əlamətlərini axtarmaq vacibdir

• aterosklerotik damar xəstəliyi tarixçəsi
• böyrəklərin asimetriyası (USM və ya KT-də) 
• bel ağrısı tarixçəsi 
• makroskopik hematuriya 

Xüsusi hallarda aşağıdakı testlər nəzərdən keçirilə bilər:

• İnfeksiya

• qandan əkmələr
• HİV-ə test
• qanda komplementin səviyyəsi

• Kollaqen damar xəstəlikləri 

• ikili sarmal Dezoksi-ribonukleik Turşu əleyhinə anticismlər (dsDNA)
• bazal membrana qarşı anticismlər
• neytrofillərin sitoplazmasına qarşı anticimlər (ANCA)
• antinuklear anticismlər (ANA)
• qanda komplementin səviyyəsi

• xərçənq

• qanda kalsium 
• qanda zülalın elektroforezi 
• prostatın spesifik antiqeni 
• qanda sidik turşusu

• hemoliz

• periferik qandan yaxma
• haptoqlobin
• bilirubin (ümumi və sərbəst)
• laktat dehidroqenaza LDH

• qlomerulonefrit

• antistreptolizin-O (ASO) titri
• qanda komplementin səviyyəsi
• böyrəyin biopsiyası

• rabdomioliz

• kreatin fosfokinaza (CPK, CK)
• mioqlobin

• digər səbəblər

• qanda hesablanmış anionlar və osmolyar uyğunsuzluq
• hemoqlobinin elektroforezi (əgər oraq-hüceyrəli nefropatiyaya şübhə varsa)

Qandan götürülən laborator testlər

• qanda sidik cövhəri (BUN)/kreatinin nisbəti

• 10-20:1 böyrəklə bağlı çatışmazlıqda
• > 20:1 böyrəkönü çatışmazlıqda

• kreatin fosfokinazanın (CPK) və ya mioqlobinin artması rabdomiolizin olduğuna işarə edə bilər
• qanda kalsiumun artması adətən bədxassəli proseslərə təsadüf edir
• qanda sidik turşusu podaqra ilə əlaqəli nefropatiyaya təsadüf edə bilər
• qanda sidik turşusunun çox yüksək artması isə xərçənq hüceyrələrinin lizisi (dağılması) sindromuna dəlalət edə bilər
• çoxsaylı miyeloma zamanı qanda zülalın elektroforezi qeyri-normal nəticələr verir
• prostat vəzinin xərçənqi və ya xoşxassəli prostat vəzinin hiperplaziyasında prostat vəzinin spesifik antiqeninin artması 
• antri-streptolizin-O titrin yüksəlməsi streptokokk infeksiyasından sonra baş verən kəskin qlomerulonefritdən xəbər verə bilər
• qanda komplementin səviyyəsi: komplementin qanda azalması aşağıdakılar zamanı mümkündür: 

• infeksiyadan sonra baş verən qlomerulonefrit
• endokardit
• sistemli lupus eritematosus (sistemli qırmızı qurd eşənəyi) (lyupus nefrit)

• qandan əldə edilmiş əkmələrin müsbət nəticə verməsi endokarditə olan şübhəni artıra bilər (xüsusilə də, ürəkdə yeni təyin olunmuş küy olduqda) 
• HİV-ə müayinə (HİV-lə əlaqəli nefropatiya)
• hemolitik profil bəzən mikroanqiopatik hemolitik anemiya diaqnozuna dəlalət edə bilər, o cümlədən, hemolitik-uremik sindrom (HUS) və ya trombotik trombositopenik purpur (TTP):

• periferik qan yaxmasında şistositlərin təyin edilməsi
• haptoqlobinin azalması
• sərbəst bilirubinin artması 
• laktat dehidroqenazanın LDH artması

• Anti-nuklear anticismlərin artması və ikili sarma DNT-ə əleyhinə anticismlər sistemli qırmızı qurd eşənəyinə və lyupus nefritə işarə ola bilər
• bazal membran əleyhinə anticismlərin yüksəlməsi Qudpastçur sindromuna dəlalət edir
• neytrofillərin sitoplazması əleyhinə anticismlərin (ANCA) artması Veqener qranulomatozuna işarə edə bilər
• hesablanmış anion və osmolyar uyğunsuzluğun yüksəlməsi etilen qlikol və ya metanol zəhərlənməsi zamanı baş verə bilər  

• anion uyğunsuzluğu = (Na+) – {(Cl–) + (HCO3–)}

• Na+ = sodiumun səviyyəsi (mEq/L)
• Cl– = xlorid anionun səviyyəsi (mEq/L)
• HCO3– = bikarbonatın səviyyəsi (mEq/L)
• Anion uyğunsuzluğunun normada dəyəri = 8-16 mEq/L 

• osmolyar uyğunsuzluq = laborator müayinə vasitəsilə qanın təyin edilmiş osmolyarlığı - hesablanmış qanın osmolyarlığı

• qanda hesablanmış osmolyarlıq = 2 (Na+) + (Sidik cövhəri/2.8) + (şəkər/18)
• Na+ = sodiumun səviyyəsi (mEq/L)
• Sidik cövhəri = BUN (mq/dL)
• şəkər = qanda şəkərin miqdarı (mq/dL)
• osmolyar uyğunsuzluğun normada dəyəri = 10-20 mOsm/L.

Sidikdən edilən testlər

Sidiyin ümumi analizi:

Böyrək parenximası xəstəliyi səbəbindən baş verən və böyrəkönü səbəblərdən baş verən kəskin böyrək çatışmazlığının differensiasiyası:

Sidikdən verilən testlər	Böyrək parenximası xəstəliyi səbəbindən Kəskin böyrək çatışmazlığı	Böyrəkönü səbəblərdən Kəskin böyrək çatışmazlığı
FENa*	> 1%	< 1%
Sidiyin spesifik sıxlığı	1.010-1.020	> 1.020
Sidiyin osmolyallığı	300-500 mOsm/kq	> 500 mOsm/kq
Sidikdə sodiumun konsentrasiyası	> 20 mEq/L (20 mmol/L)	< 10 mEq/L (10 mmol/L)
Sidikdə çöküntülər	dənəvərli çöküntülər	Hiyalin çöküntülər
Abreviatura: FENa, sodiumun fraksiyalı ifrazı. * FENa = {[Sidikdə sodium/Plazmada sodium] / [Sidikdə kreatinin/Plazmada kreatinin]} X 100

• Sidiyin analizində Qlomerulonefritə işarə edən tapıntılar

• qırmızı qan hüceyrlərinin çöküntüsü
• hematuriya
• proteinuriya

• Sidikdə eozinofillərin sayının artması Kəskin İnterstisial Nefritə dəlalət edir
• Hər hansı dənəvərli və ya böyrək tubulyar epitel hüceyrələrinin sidiyin çöküntüsəndə müəyyən edilməsi böyrəkönü səbəblərdən kəskin böyrək çatışmazlığından daha çox Kəskin Tubulyar Nekrozdan xəbər verir. 

Görüntüləmə:

USM:

• USM ilə kəskin böyrək çatışmazlığının müəyyən edilməsinə dair meyarlar:

• ümumiyyətlə, USM KBÇ-nın müayinəsi üçün ilkin görüntüləmə metodu hesab edilir. 
• damar USM ilə böyrəklərin ölçüsü, exoqenliyi qiymətləndirilir və böyrəkdən sonra mümkün olan obstruksiya (hidronefroz yaradır adətən) istisna edilir. 
• Dupleks Dopler USM rezistentlik indeksindən istifadə edərək müəyyən böyrək disfunksiyalarının müəyyənləşdirilməsinə yardım etmiş ola bilər:

• kəskin tubular nekroz 
• hepatorenal sindrom və böyrəkönü KBÇ
• tubulointerstisial KBÇ
• qlomerulyar proseslə əlaqəli xroniki böyrək çatışmazlığı 

Nüvə görüntüləmə testləri:

• Kəskin Böyrək çatışmazlığının öyrənilməsi məqsədilə ssintiqrafik tədqiqatın aparılması üçün müvafiq meyarlar aşağıdakı kimidir: 

• USM ilə obstruksiya istisna edildikdən sonra ssintiqrafiya ikinci dərəcli görüntüləmə seçimidir
• tubulyar sekresiyaya məruz qalan preparatların (Tc-99m MAQ 3 renal skaner) tətbiqi ilə ssintiqrafiya böyrək funksiyasının dərəcəsinin müəyyən edilməsi üçün istifadə edilir
• kəskin tubulyar nekroz adətən tubulyar sekresiyaya məruz qalan preparatın böyrək parenximasında proqressive toplanması və sidiklə əhəmiyyətli dərəcədə ifraz edilməməsi ilə müşahidə edilir
• tubulyar sekresiyaya məruz qalan maddənin udulmaması kəskin kortikal nekroz və ya qlomerulonefritə işarə ola bilər

• Tc-99m etilenedisysteinlə aparılan renoqrafiya zamanı furosemidlə diurez yenidoğulmuşlar və uşaqlarda USM-də hidronefroz olduğu halda obstruksiyanın istisna edilməsinə yardım edə bilər. 

Rentqen:

• Kəskin böyrək çatışmazlığının müayinəsində rentqen aşağıdakı meyarlara əsasən tətbiq edilir: 

• böyrək, ureter və sidik kisəsini (KUB) əhatə etməklə rentqen film - böyrəyin ölçüsü, kalsifikasiyalar və daşların müəyyən edilməsinə yardım edə bilər
• ifrazatlı sistouretroqrafiya - adətən uşaqlara vesiko-ureteral reflyuksun müayinə edilməsi üçün istifadə edilir. 

Kompüter tomoqrafiyası.

• Travmaya məruz qalmış və kəskin böyrək çtışmazlığından əziyyət çəkən xəstələrdə  (böyrəyin travması, böyrək arteriyasının okluziyası) abdominal KT ilk görüntüləmə metodu kimi istifadə edilir. abdominal CT may be test of choice for trauma patients with acuterenal failure (kidney trauma, renal artery occlusion)
• Kontrastsiz abdominal KT böyrək daşları, retroperitoneal xəstəlik, kütlə/şişlərin müayinəsində isitifadə edilir.

MRT və MRA:

• venadaxili kontrast və ya kontrastsız MRT - USM ilə ureteral (sidik axarının) obstruksiyanı törədən səbəblərin qeyri-müəyyənliyi zamanı tətbiq edilir və dəqiq diaqnostika üçün geniş potensiala malikdir.
• Qarın boşluğunun MRA - böyrək venası və aşağı boş venanın trombozunun diaqnostikası və ya istisna edilməsində yardım etmiş olur.

Patoloji testlər:

• Böyrəyin biopsiyası aşağıdakı hallarda istifadə edilir

• terapiyaya cavabsız qalan kəskin böyrək çatışmazlığı olan xəstələrdə 
• qlomerulonefritin diaqnostikasına yardım etmək üçün. 

• Böyrək biopsiyası böyrək çatışmazlığının etioloqiyasını >90%-dan çox hallarda müəyyən etməyə qadirdir. 

Proqnoz:

Böyrəyin funksiyasının bərpası:

• kəskin böyrək çatışmazlığına məruz qalmış ahıllarda böyrəyin funksiyasının bərpası az hallarda baş veri. 
• qanda sistatin C və ya sidikdə neytrofil jelatinaza ilə əlaqəli lipokalin kəskin böyrək çatışmazlığından əziyyət çəkən xəstələrdə böyrək əvəzləyici terapiyasına ehtiyacın qabaqcadan müəyyənləşdirilməsinə kömək edə bilər. 

Müalicə:

• İlk növbədə maye və elektrolit balansı monitorinq edilməli və nəzarətdə saxlanmalıdır ki, hipovolemiya və ya hipervolemiya baş verməsin, habelə hiponatremiya, hiperkalemiya, hiperfosfatemiya və hipermaqnezemiya minimuma endirilsin. 
• Qidalanma kəskin böyrək çatışmazlığı olan xəstələrdə xüsusi əhəmiyyətə malik olsa da, müxtəlif yanaşmaların səmərəliliyi və təsirini təsdiq etmək üçün kifayət qədər sübut əldə olunmayıb. 

• KBÇ zamanı konservativ terapiya: 

• Fenoldopam intensiv terapiya alan və KBÇ olan xəstələr arasında mortaliteni (ölüm hallarının sayını) aşağı salır və böyrək əvəzləyici terapiyaya olan ehtiyacı azaldır. 
• Aşağı dozada atrial natriuretik peptid (ANP) KBÇ olan xəstələrdə böyrək əvəzləyici terapiyaya olan ehtiyacı azaldır.
• Ilmə diuretikləri (anuriya olan xəstələrdə bunların istifadəsinə əks göstəriş var):

• KBÇ olan xəstələrdə furosemid nə mortaliteni azaldır, nə də böyrək funksiyasının yaxşılaşmasına yardım edir. Lakin, dializin aparılma müddətini qısalda bilər. 
• Yuxarı dozada furosemid sidik ifrazının miqdarını artıra bilsə də, mortaliteni və dializə göstəriş olan xəstələrdə dializə ehtiyacı azaltmır.

• Aşağı (renal, böyrək) dozada dofamin böyrək əvəzləyici terapiyaya olan ehtiyacı və mortaliteni azaltmır 

• Böyrək əvəzləyici terapiyaya:

• Aşağıdakı meyarlara əsasən böyrək əvəzləyici terapiyanın aparılmasına göstəriş yaranır: 

• Qanda sidik cövhəri (BUN) >100 mq/dL (36 mkmol/L); 
• Asidoz 
• Hiperkalemiya 
• Həcmlə artıq yüklənmə (Hipervolemiya)
• Ensefalopatiya.

• KBÇ-dan əziyyət çəkən xəstələrdə böyrək əvəzləyici terapiyanın erkən başlanması xəstələrin sağ qalma faizini artırmış olur. 

Maye və elektrolit balansı:

• Su və Sodium balansı ehtiyatlı şəkildə norma daxilində saxlanmalıdır

• bədən çəkisi, qəbul edilən maye və sidik ifrazı dəqiqliklə gündəlik ölçülməlidir
• Oliquriyası olan xəstələrdə maye qəbulu hər gün ötən 24 saat ərzində ifraz edilmiş sidik həcminə 400 ml əlavə etməklə məhdudlaşdırılmalı (əgər xəstədə artıq və ya əskik maye həcmi, yəni hipo- və ya hipervolemiya varsa, xəstəyə verilən maye həcmi buna uyğunlaşdırılmalıdır)
• qida ilə qəbul edilən sodiumun həcmi gündə 2 qm (87 mmol) məhdudlaşdırılmalıdır.
• Hiponatremiya olduqda isə sərbəst su qəbulu məhdudlaşdırılmalıdır. 

• Həyata təhlükə törədə biləcək ağ ciyər ödeminin profilaktikası üçün artıq maye həcminin verilməsindən ÇƏKİNMƏK gərəkdir
• Hiperkalemiyanın müalicəsi:

• hiperkalemiyanın müalicəsi üçün ənənəvi göstərişlərə aşağıdakılar aiddir:

• EKQ-də müşahidə edilən dəyişikliklər
• qanda Kaliumun səviyyəsi > 6.5 mEq/L (6.5 mmol/L) olduqda
• əhəmiyyətli dərəcədə asidoz olduqda

• Lakin, böyrək funksiyasının pisləşməsi fonunda hiperkalemiyanın müalicəsi daha erkən başlanmasına göstəriş kimi qəbul edilə bilər.

• Hiperfosfatemiya isə Kalsium Karbonat və ya digər fosfat birləşdiricisi ilə müalicə edilə bilər. 
• Maqnezium tərkibli antasidlərdən çəkinmək lazımdır ki, hipermaqnezemiya yaranmasın. 
• mülayim asidoz (qanda bikarbonatın səviyyəsi <15-18 mmol/L) Sodium Bikarbonatla korreksiya oluna bilər. Lakin bu zaman həcmlə yüklənmənin baş verə biləcəyindən ehtiyyatlı olmaq lazımdır. 

Pəhriz:

• artıq həcm verməməklə xəstənin qidalandırılması onun tələb olunan kalori miqdarı ilə təmin edilməsi əhəmiyyətlidir. 
• karbohidratların qəbuli ≥100 q/günə olmalıdır ki, qlukoneoqenez üçün endoqen zülalların parçalanması (katabolizmi) baş verməsin.
• ilkin olaraq qidalanma üçün günə 40 qm zülal tərkibli pəhrizlə başlamalı, sonra isə ehtiyac yaranarsa bu miqdar artırıla bilər. 
• Bütün hallarda xəstələrin qidalanmasının kliniki nəticələrə təsiri hələ ki, tam öyrənilməmiş qalır. 

Dərmanların istifadəsi:

Diuretiklər (sidik qovucu preparatlar):

• diuretiklərin (məs., furosemid) anuriyası olan xəstələrdə istifadəsinə əks göstərişdir. 
• kəskin böyrək çatışmazlığı olan xəstələrdə furosemid mortalite və ya ölüm hallarının sayını azaltmır və böyrəklərin funksiyasının bərpasını yaxşılaşdırmır. Lakin, furosemid dializin aparılma müddətini qısalda bilər. 

• furosemidin daha yüksək dozaları ototoksiklik yəni eşitmə qabiliyyətinin pisləşməsinə gətirib çıxarır.

• yüksək dozada verilən furosemid ifraz edilən sidiyin həcmini artırmış olsada, mortaliteni azaltmır və dializə olan ehtiyacı aradan qaldırmır. 

Aşağı dozada (böyrək dozası) dofamin:

• aşağı dozada yəni böyrək dozada dofaminin istifadəsi kəskin böyrək çatışmazlığının baş verməsinin qarşısını ala bilmir, həmçinin böyrək əvəzləyici terapiyaya olan ehtiyacı aradan götürmür və kəskin böyrək çatışmazlığı olan və ya risk altında olan xəstələrdə mortaliteni azaltmır.

Fenoldopam:

• Fenoldopam dofamin reseptorlarının aqonisti olaraq böyrəklərin eferent və aferent arteriollarında vazodilyatasiya efektinə malikdir və böyrəklərdən keçən qan axınını artırır.
• fenoldopam kəskin böyrək çatışmazlığı olan çox ağır xəstələrdə böyrək əvəzləyici terapiyaya olan ehtiyacı aradan qaldıra və hospital daxili mortaliteni azalda bilir. 
• fenoldopam kəskin böyrək çatışmazlığı olan çox ağır xəstələrdə və həmçinin pediatrik xəstələrdə böyrəklərin funksiyasının yaxşılaşmasına yardım edir. 

Atrial natriuretic peptid (qulaqcığın natrium qovucu peptidi):

• kəskin böyrək çatışmazlığı zamanı ANP-nin aşağı dozada verilməsi böyrək əvəzləyici terapiyaya olan ehtiyacı azaltmağa imkan verə bilər. 

• lakin oliquriyası olan və radio-kontrastın verilməsi nəticəsində baş vermiş nefropatiya zamanı ANP-nin istifadəsi kliniki nəticələrin yaxşılaşmasına təsir etmir. 

Böyrək əvəzləyici terapiya:

• kəskin böyrək çatışmazlığı olan xəstələrdə böyrək əvəzləyici terapiyaya olan göstərişlərə aşağıdakılar daxildir:

• qanda sidik cövhərinin (BUN) səviyyəsi >100 mq/dL (36 mcmol/L) olduqda
• medikamentoz müalicəyə cavab verməyən asidoz, hiperkalemiya və həcmlə yüklənmə
• ensefalopatiya

• böyrək əvəzləyici terapiyanın daha erkən başlanması kəskin böyrək çatışmazlığı olan xəstələr arasında sağ qalma faizini artırmış olur. 
• mütamadi böyrək əvəzləyici terapiyası:

• mütamadi hemodializ gündə 4 saat olmaqla həftədə 3-4 dəfə aparıla bilər və ya günə 6-12 saat olmaqla həftədə 6-7 gün aparıla bilər.
• bir gündən bir aparılan hemodializlə müqayisədə kəskin tubulyar nekrozlu kritik xəstələrdə gündəlik dövrü hemodializ aşağı mortalite və böyrək funksiyalarının daha tez bərpası ilə əlaqələndirilir.  

• davamlı böyrək əvəzləyici terapiyası:

• davamlı böyrək əvəzləyici terapiyasına - davamlı venovenoz hemofiltrasiya (DVVHF) , davamlı venovenoz hemodializ (DVVHD) və davamlı venovenoz hemodiafiltrasiya (DVVHDF) daxildir. 
• DVVHDF DVVH ilə müqayisədə kəskin böyrək çatışmazlığı olan və dializə ehtiyacı olan xəstələrdə sağ qalma ehtimalını artırmış olur. 
• həcmi ≥ 30-35 mL/kq/saata olmaqla aparılan davamlı böyrək əvəzləyici terapiyası çox ağır xəstələrdə mortaliteni aşağı salmır. 

• Dövrü və Davamlı böyrək əvəzləyici terapiyası mortalite, xəstəxanada qalma müddəti və xroniki uzun müddətli dializdən asılılığın yaranması baxımından eyni efektə malikdir.
• peritoneal dializ:

• Davamlı peritoneal dializ kəskin böyrək çatışmazlığı olan xəstələrdə gündəlik dializlə müqayisədə mortalite və böyrək funksiyasını bərpası baxımından eyni kliniki nəticələrə malikdir. 
• Lakin, peritoneal dializlə müqayisədə infeksiya ilə əlaqəli kəskin böyrək çatışmazlığında Davamlı Veno-Venoz Hemodializ mortalite və uzun müddətli dializə olan ehtiyac baxımından daha yüksək faydaya malikdir. 

Profilaktika:

• Yodiksanol (Vizipak) və Yopamidol (İzovyu) digər qeyri-ionlu maddələrlə müqayisədə nefropatiyaya daha az halda səbəb olur.
• Anqioqrafiya üçün yodlaşdırılmış kontrast əvəzinə qadoliniumun istifadəsi xroniki böyrək çatışmazlığı olan xəstələrdə kəskin böyrək çatışmazlığının baş verməsi riskini tam azaltmır.
• Radioloji Kontrast nəticəsində yaranan nefropatiyanın profilaktikası üçün tədbirlər:

• kontrastla aparılan diaqnostik müayinələrdən əvvəl xəstəyə izotonik məhlulun venadaxili verilməsi məsləhətdir. 
• aseltilsistein verilməsi tövsiyyə olunur. 
• koronar prosedurlar üçün kontrastla müayinə ediləcək xəstələrdə hemofiltrasiya mortalitenin azalmasına yardım edir. 
• koronar anqioqrafiyadan sonra profilaktik hemodializin aparılması inkişaf etmiş böyrək çatışmazlığı olan xəstələrdə uzun müddətli dializə olan ehtiyacı azaltmış ola bilər.   
• bəzi hallarda radiokontrastlı diaqnostik müayinələrdən əvvəl Sodium Bikarbonatın vena daxili verilməsi (xəstənin kliniki vəziyyəti baxımından məhdudiyyətlər olmadıqda 1 L qədər) müsbət təsirə malik ola bilər. 
• Bəzi tədqiqatlar teofillin və yüksək dozada Vitamin C-nin müsbət təsirə malik olduğunu göstərib. 

• Kəskin böyrək çatışmazlığının yaranması baxımından risk altında olan kritik vəziyyətdə olan xəstələrdə Fenoldopam bu riskin azalmasına müsbət təsir edə bilər.
• Həmçinin, aşağı dozada Atrial Natriqovucu Peptid də kəskin böyrək çatışmazlığının profilaktikası üçün verildikdə böyrək əvəzləyici terapiyaya olan ehtiyacın və hospitalizasiya müddətinin azalmasına müsbət təsir göstərir.